Yeni yıl yaklaşırken çam ağacı süslemeleri de başladı. Nereden ve nasıl çıktı bu adetler, Noel Baba, kızaklar, ağaçlar, yeni yılda olan bitenler belli ki  bu harcamalar bir sisteme hizmet ediyor ve biz de bu sistemin içindeyiz, sistemin içindeyken eleştirmek yerine kendi faydamıza veya farkındalığımıza nasıl katkı sağlayabiliriz bu açıdan bakmak benim yaşama anlayışıma uygun. Herkese hediye almak, sistemi beslemek ancak o sistem de bizden ayrı değil. Belki satın alma yerine değerlendirme, el emeğiyle yapılmış bir kurabiyeyi güzel bir sunumla paylaşmak sosyal ilişkilerimizin zamanın temposuna ayak uydurmak zorunda olduğu bir dönemde hepimize iyi gelebilir.

Kendi adıma yeni yılı bir bitiş ve eskiyle vedalaşma olarak değerlendiriyorum. Yaşadıklarımı kabul, yaşamaya niyet ettiklerimi ifade ederek her günün bir yenilik olduğu algısıyla yaşamıma yön veriyorum.

Noel, Fransızca kökenli bir kelimedir. Keltçe ‘noio’ ile ‘ hel’’ kelimelerinin birleşmesinden oluşur. ‘Yeni Güneş’ olarak çevirebiliriz.

Doğa kaynaklı din ve inanışlarda “ışık bayramı” olarak kutlanan bir bayramdır.

Yaşadıklarımı kabul, yaşamaya niyet ettiklerimi ifade ederek her günün bir yenilik olduğu algısıyla yaşamıma yön veriyorum.

İslam öncesi Türk kavimleri tarafından kutlanan “Nartugan’” adı verilen bir bayramdır. Işığın gelişinin kutlamalarıdır. Güneş ışıklarının, Tanrı’nın yeryüzüne inen nuru, ışığı olduğuna inanılır.

Türk inanış sisteminde her şeyi yaratan Tanrı’nın kendisi yaratılmamıştır. Doğmamış ve doğurmamış olan Tanrı, aynı zamanda sonu da olmayacak yüceler yücesi bir varlıktır. Tanrı’yı sembolize edecek olan ağaç da doğurmamış yani meyvesiz olma vasfı taşımalıdır. Kutsal ağaç olarak tanımlanan çam bunlardan birisidir. Türk kültüründe karaçam ve kızılçam erkeği temsil ederken, fıstık çamı kadını temsil eder. Noel Baba’ya atfedilen ağaç da bu ağaçtır. Yine Anadolu’da çam ağacı için ‘Evliya’ tanımı yapılır. Onun gölgesinde evliyaların yattığına inanılır. Türk destanlarında çam ağacı yeniden dirilişi sembolize etmektedir.

Çam ağacı süslemeleri hayat ağacı inancına dayanır. Orta Asya Türk kavimleri tarafından kutlanan ‘’ Nartugan’’ ışık bayramında akçam süslenir, dilekler ağacın dallarına asılır, ağacın dibine ve dallarına doğaya onlara cömert olması için yiyecek sunuları bırakılırdı. Kışın iyi geçmesi, karanlığın ışığa galip gelişiyle başlayan bu süreçte doğaya uykuya çekilecek ve 21 Mart ile beraber yeniden uyanacaktı.

Çam ağacının tepesine konan yıldız “Kuzey Yıldızı” sembolüdür. Eski Türk Mitolojisinde Kuzey Yıldızı göğün direği olarak kabul edilirdi.

Roma döneminde 24 Aralık tarihinde alt edilemez Güneş’in doğuşu kutlanıyordu. Bu tören ışık tanrısı Mitra adına düzenleniyordu. Bu bayram Romalı askerler tarafından Anadolu’dan getirilmişti. İncil’de Hz. İsa’nın doğum tarihi ile ilgili herhangi bir bilgi yazmamasına rağmen onu bu kutlamaları benimsemiş olan halka yeni doğmakta olan Hristiyanlık inancıyla bağlantı kurabilmeleri için bu bayram kilise tarafından 274 yılında Hz. İsa’nın doğum tarihi olarak kabul edildi.

Noel ve Işık bayramı 24 Aralık gecesi ve 25 Aralık sabahı, yeni yıl 31 Aralık kutlanır.

31 Aralık Nasıl belirlendi?

Gregoryen Takvimden bahsetmeden bu konuyu netleştiremeyiz.

İ.Ö 46 yılında Roma’da takvim düzenlemeleri öyle bir hale gelmişti ki yasal yıl mevsimlerle 3 aylık farklılıklar göstermiştir.

İskenderiye’deki gök bilimcilerin öğütlerine uyan Caeser, bir Güneş takvimi düzenletir. Güneş yılının süresi 365 ve bir çeyrek gün olarak tahmin edilmiştir. Bu artan bir çözüm bulunur ve 3 yıl 365, 4. Yıl 366 gün olarak hesaplanmasına karar verilir. Artık gün Şubat ayına eklenir.

Bu reform 1582’ye kadar Jülyen takvimi olarak kabul görür.

IV. yüzyılda Kilise bu takvimi kendi planlamalarına göre düzenlemek üzere hareket etmeye başlar.

Bu yenileme sürecinde temel hedef bayramların öne çıkmasını sağlamaktır. Takvimi düzenlerken Yahudi takviminden faydalanırlar. Haftalık düzeni bozmazlar Cumartesi Sebt günü olduğuna göre Pazar günü de Hristiyanların ibadet ve dinlenme günü olmalıdır. 321 yılında o dönemin İmparatoru Pazar günü çalışmayı yasaklar.

Bu takvimin uygulaması başlangıçta doğru gibi görünse de 0 henüz Avrupa tarafından bilinmiyordu ve matematikte pek de iyi sayılmazlardı.

Aynı zamanda kiliseler arası görüş farklılıkları ve mezheplerin sürtüşmesi de hesaplamalara yansıdı.

Ekim 1582’de 13. Gregoirus daha önce düzenlenmiş olan takvimin haftalık düzenlemesine dokunmadan önemli bir değişiklik yaparak bugünkü haline getirdi. Takvimden 10 gün atılmasına karar verir. Bütün Hristiyanlık dünyası adına, 1 Ocak’ı Hz. İsa’nın sünneti yortusunu yılbaşı olarak belirler.

Bu yeni takvim döngüsü, yıl döngüsüne 26 saniye fark kadar yakındır. Bugün, aradaki fark 3 saattir, yaklaşık 4700 yıl sonra 1 gün artmış olacak.

Bu düzenleme öncesinde yaşanan sıkıntılar biter.

Bugün kullandığımız takvim Gregoryen takvimdir. Hristiyanlık dışındaki dinler kendi bayramlarını Ay takvimine göre düzenlemeye devam ederler.

20. yüzyılda neredeyse bütün Avrupa bu takvime geçti.

Türkiye 1926 yılında bu takvime geçmiştir. Günümüzde ticaret ve sosyal hayatı düzenlemede bu ortak takvim işleyişi hızlandırır.

31 Aralık bu takvimde bir yılın tamamlanmasını anlatır. Bu Güneş döngüsüyle de paralellik arz eder.

Noel Baba nereden çıktı?

Aziz Nicholaos M.S 300 yıllarında Antalya’da yaşamış ve birçok mucizeleri ile kilise tarafından azizlik mertebesine ulaştığı kabul edilen bir kişidir.

Noel Baba’nın (Aziz Nicholaos) yeni yıl kutlamalarına girişi ilginçtir ki Coca Cola markasının reklam kampanyasına çizimlerin esin kaynağı olan İskandinav Mitolojinde yer alan Odin’dir. Geyiklerin çektiği kızağıyla kırmızı – beyaz giysiler içinde resmedilmiştir. O yıl yeni yıl kampanyasının başarısı neredeyse yeni yılın sembolü haline gelmiştir.

Bitişler huzur, başlangıçlar heyecan, tamamlanmalar kabulle olsun…

Noel ve yeni yıl kutlamalarından nerelere geldik.

Takvimde yeni yıl tarihi bu değişikliklerden önce 25 Mart olarak kabul edilirdi.

25 Mart doğanın uyanışı gerçekten de yeniliğin başlaması olarak düşünüyorum. Kış bitmiş, soğuk günler geride kalmış ve yeniden başlamanın enerjisi Kuzey Yarım Kürede kendini göstermeye başlamış. Bu anlattığım zamansal döngüler elbette özellikle Kuzey Yarım Küre ile ilgilidir. Güney de zamanla bize uyum sağlamış.

Hayat döngülerden ibaret, tıpkı bedende de olduğu gibi doğuyor, yaşıyor ve ölüyoruz. Bir ritmi var.

Bitişler huzur, başlangıçlar heyecan, tamamlanmalar kabulle olsun…

Yeni yıl demişken sadece Gregoryen takvime bağlı kalmayalım, diğer yaygın takvimlerin de yıl döngüsünü paylaşayım.

Musevi Yeni Yılı— Roş Aşana 9 Eylül 2018

Kefaret ve tövbe günüdür. Bkz. / Sırlar Bohçası Dini Semboller

Hicri Yeni Yıl –  11 eylül 2018 – Muarrem Ayının 1. günüdür.

Hicri takvim, Hz. Muhammed ’in Mekke’den Medine’ye hicret etmesiyle başlamış olmaktadır. Bu tarih, miladi 16 Temmuz 622’dir.

Ayın yörüngesi üzerinde dönüşüne dayanılarak düzenlendiği için buna “Hicri Kameri” veya “Sene-i Kameriye” gibi adlar verilmiştir.

Çin Yeni Yılı – 21 Ocak – 20 Şubat arasına denk gelir. Bu yıl 5 Şubat 2018  tarihinde kutlanacak. Çin’de yeni yıl aynı zamanda bahar bayramı anlamına gelir. Yenilenmenin başlamasıdır.

Çin Takvimi, Ay’ın hareketlerini esas alır. Ahenkli dünyayı oluşturan, zıt ama birbirini tamamlayan Yin ve Yang, Çin burçları kuşağı (zodyak) ile birlikte Çin Takvim’i için önemlidir. Her yıl, toplam 12 zodyak hayvanın özellikleri ile eşleştirilir. Bu 12 hayvan şunlardır: fare, inek, kaplan, tavşan, ejderha, yılan, at, koyun, maymun, horoz, köpek ve domuz.

Takvimle ilgili yazılarımda “Takvim Zamanın Efendisi midir?”, Jacqueline De Bourgoing kitabından faydalandım.

Türk İnanışları ile ilgili ” Eski Türk İnançlarının İzleri”, Dr. Yaşar Kalafat

“Türk Kültüründe Ağaç Kültü”, Pervin Ergun

Üç yazara da teşekkür ederim.